با رشد روزافزون فناوري، استفاده از آن در جهت اهداف آموزشي و توليد نرمافزارها براي ارائه محتواي الكترونيكي در جهت هماهنگي آموزش با شيوههاي نوين آموزشي ضروري به نظر ميرسد.يكي از نرمافزارهايي كه در زمينه E-Learning (آموزش الكترونيكي) و توليد محتواي الكترونيكي بسيار قدرتمند عمل كرده و هر روز شاهد پيشرفت چشمگير ابزارها و امكانات آن در اين زمينه هستيم برنامه Captivate شركت ادوب است كه از آن همانگونه كه قبلا نيز اشاره شده بود (شماره 297) براي مقاصد گوناگوني چون توليد نرمافزارهاي آموزشي، شبيهسازي نرمافزارهاي رايانهاي، استفاده به عنوان نرمافزار مادر به منظور توليد محتواي آموزشي، ايجاد اسلايد شو، ايجاد آزمون و... ميتوان استفاده كرد.از امكانات جانبي آن ميتوان به ضبط صدا و تصوير رايانه در كيفيت بسيار مطلوب اشاره كرد. ميتوان گفت قدرتمندترين بخش اين نرمافزار ايجاد حالتهاي كاملا تعاملي به صورت خودكار هنگام توليد نرمافزارهاي آموزشي و شبيهساز محيط نرمافزارهاست.براي دسترسي به تمام امكانات اين نرمافزار لازم است آن را در حالت Administrator اجرا كنيم. بنابراين پس از اجراي نرمافزار، پيغامي مبني بر احتمال غيرفعال بودن برخي امكانات آن مانند ضبط تصوير مانيتور و ضبط صدا در ويندوز 7 نمايش داده ميشود.براي اين منظور بايد نرمافزار را با كليك راست و انتخاب Run As Administrator اجرا كرد تا استفاده از تمامي امكانات آن فراهم شود. براي جلوگيري از به نمايش در نيامدن اين اخطار ميتوان گزينه Don’t ask me again را انتخاب كرد تا اين كادر در اجراي بعدي غيرفعال شود.بلافاصله پس از اجرا در پنجره ظاهر شده بايد نوع پروژه جديد را از بين حالتهاي پيشنهادي نرمافزار انتخاب كنيم، كه اين حالات عبارت است از:شبيهسازي نرمافزار (Software Simulation)، پروژه جديد خالي (Blank)، ايجاد پروژه جديد از فايل پاورپوينت (from Microsoft Powerpoint)، ايجاد اسلايد شو (SlideShow)، ايجاد الگوي جديد (Project Template)، باز كردن يك الگوي آماده(From Template) و حالت جمعبندي چند پروژه (Aggregator) .براي شروع كار گزينه Software simulation را انتخاب كنيد. در اين حالت پنجره اصلي برنامه بسته شده و پنجرهاي با كادر قرمز رنگ جهت ذخيره و ضبط محتواي مانيتور ظاهر ميشود كه در آن ميتوان نسبت به تنظيم سايز تصوير و نحوه ذخيره آن اقدام كرد.در اين پنجره در صورت انتخاب Screen Area محدوده دلخواهي از مانيتور كه توسط كاربر مشخص ميشود يا حالت Full Screen ذخيره خواهد شد.در صورت انتخاب گزينه Application ميتوان پنجره نرمافزار مورد نظر خود را انتخاب كرد تا تصوير در سايز پنجره آن برنامه ذخيره شود. اين نرمافزار در سهحالت Automatic، Full motion و Manual كه بهترتيب براي انتخاب نحوه ضبط بهصورت خودكار، ضبط كامل به صورت فيلم و ضبط دستي استفاده ميشود، عمل ضبط را انجام ميدهد. درصورتي كه حالت اتوماتيك را انتخاب كنيم بين چهارحالت Demo، Assessment، Training و Custom حداقل يك مورد را براي انتخاب حالت ضبط بايد انتخاب كرده و پس از آن با انتخاب حالت Panning (يكي از حالتهاي None، Automaticو Manual براي حركت صفحه ذخيره شده به طرفين هنگامي كه محدوده انتخاب شده براي ضبط كوچكتر از صفحه اصلي باشد) و حالت ضبط صدا (از طريق ميكروفن يا ساير وروديها) با زدن دكمه Record ميتوانيم ضبط را آغاز كنيم. در حالت Demo نسخه نمايشي از نرمافزار مورد نظر بدون تعامل و فقط با نمايش مكان ماوس و كليكها ذخيره ميشود.در حالت Assessment (ارزيابي) حالت تعاملي با امكان نمايش خودكار پيغام خطا در صورت كليك نكردن در مكان مناسب و حالت Training ـ كه كامل شده حالت قبلي است ـ علاوه بر حالت تعاملي با امكان نمايش پيغام خطاي كليك در محل نامناسب، پيغام قرار گيري ماوس در محل مورد نظر نيز بهصورت خودكار ايجاد و ذخيره ميشود. در اين دو حالت امكان شبيهسازي تايپ، محل و مطلب تايپ شده نيز علاوه بر كليك ماوس امكانپذير است. در حالت Custom نيز كاربر ميتواند علاوه بر موارد ذكر شده امكان نمايش پيغامهاي انتخاب درست ـ و در مواقعي انتخاب نادرست ـ نمايش توضيح هنگام رجوع به محل مناسب و حتي تعيين تعداد دفعات انتخاب اشتباه را تعيين كند.در نهايت با كليك روي دكمه Record عمل ضبط تصوير و صدا آغاز شده و با هر كليك و حركت ماوس شما، همه عمليات با توجه به حالت انتخاب شده شما ضبط ميشود. پس از اتمام مراحل ضبط بافشار دكمه End از صفحه كليد عمليات ضبط متوقف و تمامي مراحل ثبت شده به محيط نرمافزار منتقل ميشود.اصول كار اين نرمافزار به اين حالت است كه نرمافزار با هر بار كليك ماوس يا فشار دكمههاي صفحه كليد عكسي از مانيتور تهيه كرده و ضمن ضبط مكانهاي كليك ماوس و اضافه كردن توضيحات مناسب براي دسترسي به آنها، صداي كاربر را نيز از طريق ميكروفن رايانه روي اسلايد مورد نظر ذخيره ميكند. علاوه بر دكمه End كه به منظور اتمام مراحل ضبط به كار ميرود دكمه pause براي توقف موقت عمليات ضبط و شروع مجدد آن، Print Screen براي ايجاد يك اسلايد جديد از صفحه مانيتور، F9 براي شروع ذخيره به صورت فيلم وF10 براي توقف آن استفاده ميشود.پس از ضبط اسلايدهاي مورد نظر و فشار دكمه اتمام ضبط و ورود به محيط اصلي نرمافزار، جعبه ابزاري در منتهي اليه سمت چپ نرمافزار براي اضافه كردن عناصر مختلف به اسلايد با هدف ايجاد توضيحات كاملتر و از نوار كناري آن (FILMSTRIP) براي مشاهده اسلايدهاي ضبط شده و انتخاب آنها استفاده ميشود. با انتخاب هر اسلايد در نوار پاييني كه با نام TimeLine مشخص شده ميتوانيم اسلايد انتخاب شده و همچنين عناصر و صداي ذخيره شده روي آن را مشاهده كرد و در صورت نياز تغيير داد.
در سمت راست نيز نوار Properties براي مشاهده ويژگيهاي عناصر انتخاب شده و نوارLibrary جهت مشاهده، ويرايش و اضافه كردن عناصر استفاده شده در پروژه به كار ميرود. پس از پايان ضبط و ويرايش پروژه از مسير File\Preview ميتوانيم پيش نمايشي از پروژه را در حالتهاي مختلف مانند (فقط اسلايد انتخاب شده)، (همه اسلايدها)، (از اسلايد انتخاب شده به بعد) و... را مشاهده كرد و در صورت تائيد از مسير File\Publish نسبت به ايجاد خروجي نهايي اقدام كرد.خروجي نهايي اين نرمافزار حالتهاي متنوعي داشته و ميتوان به صورت فايل فلش، فايل اجرايي، فايل چاپي و... آن را ايجاد كرد. قبل از ايجاد خروجي نهايي از طريق File\Publish Setting ميتوان تنظيمات پيشرفتهتري روي فايلهاي خروجي اعمال كرد. براي اجرا و مديريت اجراي فايل توليد شده هنگام پخش، همراه فايل يك پوسته پخش ضميمه ميشود كه از مسير Window\Skin Editor يا Shift+F11 ميتوان آن را فراخواني كرد و تنظيمات دلخواه روي آن انجام داد. در شمارههاي بعدي درباره تنظيمات پيشرفته خروجي، پوسته پخش و ايجاد آزمونهاي الكترونيكي در محيط نرمافزار Captivate مطالب بيشتري ارائه خواهيم كرد.